آبروی ایران!

کتاب «عملیات احیا» نوشته محمد حکم آبادی، که انتشارات راه یار آن را منتشر کرده، روایت پیشرفت کارخانه جمکو است. کارخانه ای که مانند خیلی از کسب و کارها درگیر مشکلات اقتصادی بود و تا پای مزایده و تعطیلی پیش رفت. ولی همت عالی جوانان ایرانی کارخانه خاک گرفته ای در «جوین» را صاحب فناوری و صنعتی در رده جهانی کرد. داستان این فراز و نشیب و رسیدن به قله دانش و فناوری الکتروموتور را می توانید در «عملیات احیا» بخوانید.

«عملیات احیا»؛ الگویی برای احیای صنایع
روایت پیشرفت، زیست بوم حل مسئله

وضعیت جمکو-کارخانه ای که «عملیات احیا» آن را روایت می کند- در ابتدای روایت در وضعیت خاص و یکتایی نیست. یعنی بسیاری از کارخانه ها و صنایعی که تعطیل می شوند یا در شرف تعطیلی و مزایده اموال و … هستند، حال و روزشان شبیه سرآغاز داستان جمکو است. انبوهی از بدهی بانکی، حقوق معوق کارکنان، وضعیت نابسامان تولید، محصولات بی کیفیت و … که مشکلات عمومی تولید داخلی است، همه و همه در جمکو جمع است و این یک «آغاز مشترک» است!

جمکو از آنجا راه دیگری می رود که شروع به حل مسایل می کند و از این جهت می تواند راه حلی اصولی و الگویی برای حل مشکلات صنایع باشد. و هر صنعت می تواند در حل مشکلات در راهی قدم بگذارد که جمکو رفته است. روایت پیشرفت در این رویکرد به یک کارکرد حل مسئله بدل می شود و در جایگاه جدیدی خود را بازتعریف می کند.

نقطه آغاز این حل مساله شناخت و روایت مشکلات است. «عملیات احیا» از احساس نیاز شروع نمی شود و این یک رویکرد متفاوت است. در بسیاری از آثار روایت پیشرفت ما با ابداع طرف هستیم و مشکل و احساس نیاز خارج از روایت قرار دارد. برای مثال در کتاب «همه فن حریف» مساله ساخت دستگاه تولیدکننده مواد نانو است و چالش های حل این نیاز روایت را شکل می دهد. در «آرزوهای دست ساز» مساله ساخت دوربین های کنترل سرعت است و … . ولی در این کتاب مساله اصلی اصلاح و سر و سامان دادن به یک بنگاه تولیدی صنعتی است، که اتفاقا مساله مشابه و مشترکی است.

روایت مشکلات یک بنگاه تولیدی و تبدیل شدن آن به یک معضل اجتماعی-امنیتی از نکات مهم این روایت است. کارخانه ای که به ظاهر نباید دچار چنین مشکلاتی باشد، دچار بحران هایی شده است که ادامه فعالیت آن معقول به نظر نمی رسد. چه کارخانه هایی که روزی چرخ شان می چرخید و با مسایل مشابه جمکو به زمین های متروک بدل شده اند. پرداختن به این زوایای تاریک کم اهمیت تر از اصل روایت پیشرفت نیست.

روایت پیشرفت، زیست بوم حل مساله است، یعنی با روایتِ چگونگی حلِ یک مساله می توان به الگویی دست یافت که مسایلی با عناصر مشترک را حل کرد! نیاز نیست پشت میزتان بنشینید و با بررسی آمار و ارقام دستور صادر کنید، کافی است روایت حل مسائل مشابه را بخوانید و مطابق آنها عمل کنید. روایت است که قادر است فهم مشترک و همبستگی ذهنی ایجاد کند و مسایل را حل کند. این نگاه چه بسا مهمترین کارکرد روایت پیشرفت در اینجا باشد.

نگاه همه جانبه در «عملیات احیا»

«عملیات احیا» یک کتاب صاحب سبک در روایت پیشرفت است. نگاه همه جانبه و پرداختن به ابعاد مختلف علاوه بر آنکه روایت کاملی از واقعه برای مخاطب تصویر می کند، کارکردهای بیشتری بر بستر روایت ایجاد می کند. اگر بخواهیم این ابعاد را ذکر کنیم، مدیریت صنعت و فناوری به عنوان مهمترین و کلیدی ترین عنصر و پرداختن به ایجاد کرامت انسانی در میان کارکنان، بهبود فضای تجاری-بازرگانی و بهبود کیفیت و خدمات، فعالیت دانش بنیان و توسعه محصول و در آخر روایت موانع و مشکلات و همراهی های سیاسی-دولتی دیگر ابعاد این روایت است.

فناوری یا مدیریت؟!

«روایت پیشرفت» در بیشتر آثار-لااقل در رویکرد اولیه- به دنبال روایت دستیابی به فناوری های روز و جدید است. در کتاب «شریان مکران» و با شدت کمتری در «ساخت ایران»، دستیابی به فناوری ذیل یک فعالیت مدیریتی و اجرایی شکل می گیرد. در «عملیات احیا» هم این دو اتفاق به هم گره خورده است. اولی رهایی از وضعیت رو به مرگ کارخانه است(اصلاحات مدیریتی) و فراهم کردن شرایط اولیه و دومی حرکت به سمت دستیابی به فناوری روز در ادامه اصلاحات ساختاری.

شروع روایت شرح شب تیره و تار است. مشکلات مالی، مشکلات بازاریابی و در بیان جامع تر مشکلات مدیریتی است که روز کارخانه را سیاه کرده. این مشکلات در رده کارکنان تبدیل می شود به پرداخت نشدن حقوق و دستمزد، می شود نارضایتی و اعتراض! تغییر چندباره مدیر هم چاره کار نیست، آش همان است و کاسه همان! تعدیل و راه رفتن لنگان لنگان تا جایی که پای یک مدیر جدید به جمکو باز می شود.

شاید دعوای تعهد و تخصص عمری به درازای جمهوری اسلامی داشته باشد، ولی آنچه سبب حل مشکلات و حرکت جمکو می شود «عزم» است. عزم حل مشکلات و رسیدن به قله ها! ما با مسایل صرفاً تجاری-بازرگانی یا علمی-صنعتی مواجه نیستیم، ما با مساله ای روبرو هستیم که در آن کرامت انسانی کارکنان هم مهم است. ما با تجاری سازی یک محصول یا حاصل تحقیق به تنهایی روبرو نیستیم، ما با یک چرخه بهم پیوسته صنعت، تجارت و نگاه انسانی روبرو هستیم که همه چیز را دربرگرفته است. یکی از خصوصیات «عملیات احیا» پرداختن به همه این جنبه ها است.

وقتی مشکلات روزمره کارخانه تا حدی برطرف می شود، ورود به زمینه های جدید و ساخت محصولات جدید روی دیگری از روایت –که جنبه علمی و دانش بنیان دارد- آغاز می شود و در هر فصل مخاطب با یک شگفتی و حس افتخار و غرور مواجه می شود.

در مسیر ایجاد کرامت انسانی

نقطه غزیمت عملیات احیا از ایجاد کرامت انسانی و هویت بخشی کارکنان است و شاید این مهم ترین درسی است که از عملیات احیا می گیریم. پرداختن به مشکلات کارگران در ابتدای روایت علاوه بر آنکه وضعیت نامطلوب را روایت می کند و تاثیر اقتصاد بر وضعیت اجتماعی-خانوادگی را به تصویر می کشد، بسترساز نقطه عزیمت داستان است. اولین کاری که مدیر جدید جمکو می کند ایجاد حس ارزشمندی در میان کارکنان است.

ابتدای داستان با روایت تلخ مرگ یکی از کارکنان آغاز می شود، گرچه این روایت کام مخاطب را در ابتدای داستان زهر می کند ولی اهمیت این موضوع را بصورت کامل به مخاطب منتقل می کند. مدیر که جان کارکنانش را با بیمه جبران می کند را مقایسه کنید با مدیری که تلاش می کند تا خانواده و کارکنان شرکت ش حس بهتری داشته باشند و برای این حس تمام تلاش خود را می کند. شیرینی عملیات احیا این است که این ایجاد حس ارزشمندی را در قالب خرده روایت ها نشان می دهد نه شعارها!

فهم بازار؛ کلید گمشده فعالیت دانش بنیان

یکی از نقاط ضعف فعالیت های دانش بنیان و اهالی علم و پژوهش عدم درک صحیح بازار است. فهم مناسبات و ساز و کار بازرگانی و فروش محصول در بسیاری از روایت های دانش بنیان به چشم می خورد و مانعی است برای تجاری شدن و موفقیت یک محصول. از آنجایی که در عملیات احیا با روایت احیای یک کارخانه صنعتی روبرو هستیم یکی از کارهای درست و خوب مدیریت جدید اصلاح وضعیت بازرگانی است.

پرداختن به پیشران ها و موانع سیاسی-دولتی

یکی دیگر از مزایای عملیات احیا پرداخت واقع گرایانه و بدون سانسور به مسائل است. دولت به عنوان بزرگترین کارفرمای پروژه های بزرگ و کوچک کشور نقش مهمی در رونق صنایع دارد. سال ها به خاطر سیاست های غلط پولی و منفعت مدیران و … خرید جنس خارجی در اولویت بوده است. حق ماموریت های شیرین، سفرهای خارجی و حق کمیسیون ها و … بازار خرید جنس خارجی را داغ نگه داشته است و چه بسا در بسیاری از موارد مانع تولید داخلی هم شده است.

حالا به هر علتی از سرناچاری و گاه دلسوزی پای دولتی ها به کارخانه های داخلی باز شده است. در عملیات احیا به چالش های مدیرانی که دنبال خرید جنس خارجی هستند و یا نماینده هایی که از صنعت حمایت می کنند پرداخته شده است. گاه همکاری و دلسوزی یک نماینده مجلس مانع تعطیلی یک کارخانه می شود، آوردن این جنبه از ماجرا بسیار مهم است.

«عملیات احیا»؛ محوریت واقعه به جای روای!

سبک کتاب های روایت پیشرفت و تاریخ شفاهی «راه یار»، یک التزام و تقید به عدم دخل و تصرف در گفته های راوی است و معمولاً روای است که رکن و مقوم کتاب است. حوادث حول محور و خط زمانی زندگی او شکل می گیرد. روایت بیش از آنکه حاصل خلاقیت و فن نگارش نویسنده کتاب باشد، به سبک راوی نزدیک می شود و دست نویسنده از خلاقیت و آفرینش ادبی بسته است.

«عملیات احیا» تا حد زیادی از این اصل فاصله گرفته است و به همین دلیل ما با یک کتاب جذاب و روان روبرو هستیم. محور کتاب راوی نیست، ما با داستان پیشرفت یک شرکت صنعتی طرف هستیم که از زبان راویان مختلف و جنبه های مختلف روایت می شود. این سبک به نویسنده این فرصت را داده تا برای تکمیل جنبه های مختلف ماجرا از «روایات مکمل» هم بهره ببرد. این کتاب می تواند یک گام جدید و سبک جدید باشد تا به نویسنده این اختیار عمل داده شود تا آنجا که اصل ماجرا آسیب نبیند به آفرینش ادبی دست بزند.

به طور خلاصه جذابیت، نزدیک شدن به روایت داستانی و استفاده از روایات مکمل از ویژگی های این کتاب است. هنری که نویسنده در حلقه اتصال هر فصل به فصل بعد به خرج داده است به جذابیت کتاب افزوده است و یک حس تعلیق مکرر را در مخاطب ایجاد می کند.

برشی از کتاب عملیات احیا

تودیع و معارفه تمام شد. یکی از مدیران که از سر و صورت نسبتاً سفیدش مشخص بود از باسابقه های جمکو است، گفت: «من جای شما باشم با چند تا موشک نقطه زن اینجا رو با خاک یکسان می کنم. خاکش رو هم بار کامیون می کنم و می ریزم توی کویر. این کارخونه درست بشو نیست. به قول ما سبزواری ها اینجا زمینش بایره، یعنی خار هم توش به عمل نمی آد.»
وضو گرفتیم؛ اما نمازخانه ای وجود نداشت. یک موکت توی راهرو پهن کردند و روی همان نماز خواندیم. در سجده ها غباری از موکت حلق و بینی ام را خراش می داد. سلام که دادم، جایی از کت شلوارم نبود که خاکی نباشد. خودم را تکان دادم و رفتیم مهمانسرا بچه های «سازمان اقتصادی کوثر» ناهار خوردند و رفتند….

نمایش ویدیو درباره معرفی کتاب عملیات احیا-محمد حکم آبادی-انتشارات راه یار-روایت پیشرفت

نگاهی به سوژه «عملیات احیا»؛ چرا الکتروموتور مهم است؟!

شاید برای روایت پیشرفت به دنبال موضوعاتی مثل صنعت موشکی-دفاعی، نانو و مواردی از این قبیل باشیم و موضوعی مثل ساخت الکتروموتور برای ما جذاب و مهم نباشد. اگر «عملیات احیا» را خوانده باشید دیگر می دانید که این صنعت چقدر مهم و ضروری است، تا جایی که فقدان آن می تواند امکانات اولیه زندگی ما را به چالش بکشد. اما برای آنهایی که هنوز کتاب را نخوانده اند باید بگوییم که الکتروموتور قلب تپنده هر صنعتی است. صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، لوله های انتقال نفت، گاز و حتی آب، جایگاه های سوخت، نیروگاه های برق و … نیازمند الکتروموتورهایی با ویژگی ها متناسب با کارکردشان هستند. به میزان تنوع گسترده و کارایی مختلف الکتروموتور ها، ساخت آنها هم می تواند پیچیده و دانش بنیان باشد.

علاوه بر آنکه تعمیرات دوره ای به خصوص در صنایع حساسی مانند نیروگاه ها کاری است که نیازمند تخصص، دانش و تجربه است. در بسیاری از موارد نه تنها ما توانایی ساخت الکتروموتورها را نداشتیم، قادر به تعمیر و نگهداری آنها نبودیم. اتفاقی که در عملیات احیا به آن پرداخته شده است و یکی از کارهای بزرگ جمکو است.

شیرینی مکرر؛ جا پای بزرگان

روایت عملیات احیا، روایت رونق یک کارخانه معمولی نیست! روایت پیشرفت و جا پای بزرگان گذاشتن است. شاید بیشتر ما بر این باور باشیم که غایت تلاش ما در صنعت و دانش نزدیک شدن و رفع حاجت باشد و فاصله با صنعت جهانی جبران شدنی نیست، باوری که در عملیات احیا و جمکو به چالش کشیده می شود. ساخت محصولاتی پیچیده که از محصولات مشابه خارجی بهتر هستند و بازدهی بیشتری دارند، ساخت الکتروموتورهایی که خاصیت ویژه ای دارند یا گره ای از مشکلات مردم باز می کنند چندین بار کام مخاطب را شیرین می کند و بهترین شکل روایت شده اند.

ارتباط با نهاد «علم»

وقتی جمکو یک مقدم از مسائل روزمره عبور می کند و به وادی ساخت محصولات جدید می رود، با دانشگاه و نهاد علم ارتباط می گیرد. شاید یکی از بهترین نقاط اتصال به علم و جامعه دانشگاهی همین مسیر باشد. مسیری که به شکل پررنگ تر در «سلول های بهاری» شاهد آن بودیم و در «تندتر از عقربه ها حرکت کن»! مسیری که چندان هموار نیست و مشکلاتی دارد. ارتباط و هم افزایی دوسویه علم و صنعت وقتی شکل می گیرد که علم به دنبال حل واقعی مسائل برود و نتایج آن را تا اجرایی شدن آن دنبال کند و یک تجربه اندوخته علمی-صنعتی ایجاد شود. نوآوری ها و ابتکارها در دل این کندوکاوهای واقعی ظاهر می شوند.

کتاب پرحاشیه «عملیات احیا»

نویسنده یک کتاب می تواند عاملی برای بیشتر دیده شدن آن باشد. کتاب های نویسنده های مشهور به واسطه مخاطبان ثابت شان بیشتر دیده می شوند، ولی اگر نویسنده کتاب اولی هم باشد می تواند برای دیده شدن کتابش تلاش کند. محمد حکم آبادی از این دسته است و قطعاً تلاش او در دیده شدن این کتاب موثر بوده است. حضور در برنامه های مختلف و حتی پای کار فروش کتاب در نمایشگاه ها و … بودن باعث شد علاوه بر دیده شدن کتاب، در مدت کمی به چاپ پنجم برسد.

عملیات احیا در نمایشگاه کتاب 1402

الکتروموتور بزرگ و زمخت جمکو در غرفه انتشارات راه یار کافی بود تا نگاه ها و توجه مخاطبان را به کتاب عملیات احیا جلب کند. یکی از کارهای خوب راه یار تبلیغ ویژه کتاب و مصاحبه با مخاطبان درباره این کتاب در نمایشگاه کتاب بود.

رونمایی دکتر سعید جلیلی در سبزوار- 27 تیر 1402

دکتر سعید جلیلی، نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی در مراسمی از کتاب عملیات احیا رونمایی کرد. یکی از خصوصیات کتاب عملیات احیا این است که از مرحله شناسایی موضوع تا مصاحبه، تدوین و تولید کتاب در سبزوار انجام شده است و می توان گفت تولید چنین کتاب با کیفیتی در جایی غیر از تهران خودش یک پیشرفت محسوب می شود و قابل توجه است. دکتر جلیلی از کارخانه جمکو هم بازدید کردند و با مسولین و کارکنان این کارخانه دیدار کردند.

اهدای کتاب عملیات احیا توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی-7 شهریور 1402

محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اهدای کتاب عملیات احیا به اعضای هیئت دولت گفت: این کتاب روایت پیشرفت و اراده جمعی از نخبگان این کشور برای شکوفایی و استقلال ایران عزیز است. کتابی روان، خواندنی و پرمغز که حتما مدیران این دولت جهادی باید بخوانند.

اهدای کتاب توسط وزیر فرهنگ آن هم به اعضای هیئت دولت کار پسندیده ای است، ولی ای کاش عکسی مرتبط از این کار خوب هم منتشر می کردند و اشاره دقیق تری به محتوای کتاب می کردند. حقیقت این است که روایت عملیات احیا بیش از آنکه یک فعالیت نخبگانی باشد، یک فعالیت همه جانبه است، گرچه نخبه واقعی مدیر جمکو است ولی تصور رایج از نخبگان تحصیل کرده های برج عاج نشین است.

«عملیات احیا» و سینمای روایت پیشرفت
برگزاری دوره فیلمنامه نویسی بر اساس کتاب عملیات احیا

یکی از نیازهای جریان روایت پیشرفت ورود به عرصه سینما و عرضه جذاب به مخاطب عام است. در یادداشت سینمای روایت پیشرفت به این موضوع اشاره کردیم و یکی از مسیرهای در دسترس را سینمای اقتباسی پیشرفت برشمردیم. در همین راستا مجتمع شهید آوینی دوره فیلمنامه نویسی اقتباسی مجموعه های تلویزیونی با اقتباس از کتاب عملیات احیا را مردادماه 1402 برگزار کرد. امیدواریم به زودی شاهد تولید آثاری با کیفیت با سوژه های روایت پیشرفت باشیم.